بندر چابهار در شهر چابهار و در جنوب شرقی ایران و خلیج عمان واقع شده است. این بندر به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران شناخته می شود و از دو بندر جداگانه به نام های شهید کلانتری و شهید بهشتی تشکیل شده است که هر کدام دارای پنج اسکله هستند

توسعه بندر برای اولین بار در سال ۱۳۵۲ پیشنهاد شد ، اما اولین فاز بندر در سال ۱۳۶۱ افتتاح شد.

در سال ۱۳۹۵، ایران و هند توافق نامه ای دوجانبه امضا کردند که در آن هند یکی از اسکله های اسکله بندر شهید بهشتی را نوسازی می کند و یک مرکز حمل و نقل کانتینر به طول ۶۰۰ متر را در بندر بازسازی می کند. این بندر تا حدی در نظر گرفته شده است تا جایگزینی برای تجارت بین هند و افغانستان فراهم کند زیرا ۸۰۰ کیلومتر از بندر کراچی پاکستان به مرز افغانستان نزدیک تر است. این بندر برای انتقال ۸۶ میلیون تن در آینده به روز شده است

درسال ۱۳۹۶ ، اولین محموله گندم هند به افغانستان از طریق بندر چابهار ارسال شد. در آذر ماه ۱۳۹۷ هندوستان عملیات بندر را بر عهده گرفت

بندر چابهار در سواحل مکران استان سیستان و بلوچستان، در کنار خلیج عمان و در دهانه تنگه هرمز واقع شده است. این تنها بندر ایرانی است که دسترسی مستقیم به اقیانوس هند دارد و از آنجا که به افغانستان و کشورهای آسیای میانه ترکمنستان، ازبکستان و سایر کشورها نزدیک است، به “دروازه طلایی” این کشورهای محصور در خشکی معروف است.

چابهار با زاهدان، مرکز استان سیستان و بلوچستان ۷۰۰ کیلومتر، با میلک ، نزدیکترین شهر به مرز افغانستان ۹۵۰ کیلومتر، و با سرخس در مرز ترکمنستان ۱۸۲۷ کیلومتر فاصله دارد. فاصله دریایی تا دبی ۳۵۳ مایل دریایی (۶۵۴ کیلومتر) و تا موندرا، هند ۶۲۶ مایل دریایی (۹۰۰ کیلومتر) است

از آنجا که ۹۰٪ جمعیت ایران در مناطق غربی کشور متمرکز هستند، قسمت شرقی نسبتاً کمتر توسعه یافته است. ایران قصد دارد با توسعه در اطراف بندر چابهار، ایجاد منطقه آزاد تجاری و ارتباطات جاده ای و ریلی بین چابهار و آسیای میانه، این وضعیت را تغییر دهد. برنامه ایران استفاده از بندر چابهار به عنوان دروازه ورود به آسیای میانه و حفظ  بندرعباس -که هم اکنون ۸۵٪ تجارت دریایی ایران را در اختیار دارد- به عنوان قطب تجارت با روسیه و اروپا است

بندرعباس نسبتاً شلوغ بندری با آب خورعمیق نیست و نمی تواند کشتی های باری ۲۵۰ هزار تنی اقیانوسی را اداره کند. در حال حاضر، چنین کشتی هایی در امارات متحده عربی پهلو می گیرند و بار برای حمل و نقل به ایران به کشتی های کوچکتر ۱۰۰۰۰۰ تنی منتقل می شود. این امر ایران را برای حمل و نقل به امارات وابسته کرده و موجب از دست رفتن درآمدهای بندری است. برخلاف بندرعباس، چابهار توانایی اداره کشتی های باری با ظرفیت های حداکثری را دارد

ایران ابتکار عمل را برای تعامل با همه کشورهای همسایه برای افزایش پتانسیل ترانزیت چابهار به عهده گرفته و با افغانستان و تاجیکستان در زمینه ساخت خطوط ریلی، خطوط لوله انتقال آب و خطوط انتقال انرژی تفاهم نامه امضا کرده است. تمایل به گسترش خط ریلی خواف-هرات برای اتصال به راه آهن آسیای میانه، ترکیه و اروپا بوده است. ایران با عمان، قطر، ترکمنستان و ازبکستان توافق کرده است که یک کریدور حمل و نقل بین این کشورها ایجاد کند. ایران همچنین همراه با روسیه، اوکراین، ترکیه، عمان، سوریه، هند و کشورهای آسیای میانه، شریک اصلی در کریدور حمل و نقل بین المللی شمال و جنوب  بوده که هدف آن اتصال کشورهای جنوب و آسیای میانه به شمال اروپا از طریق ایران و روسیه است.  ایران همچنین چابهار را به عنوان بندری اصلی دربرقراری ارتباط میان هندوستان با افغانستان و کشورهای آسیای میانه در نظرگرفته است. ابتکارات در این زمینه شامل جاده ای از چابهار به میلک در مرز افغانستان، راه آهن چابهار-فرج-بم ، اتصال ریلی چابهار-زاهدان-مشهد است که به هرات و مزارشریف در افغانستان و ترمز در ازبکستان گسترش می یابد

در سال ۱۳۹۵ هندوستان نیز مجموعه ای شامل دوازده تفاهم نامه را امضا کرد که مرکز آنها بندر چابهار بود

توافق نامه حمل و نقل سه جانبه که توسط هندوستان، ایران و افغانستان امضا شده است، اجازه می دهد کالاهای هندی از طریق ایران به افغانستان برسد. بندرهایی در سواحل غربی هندوستان به بندر چابهار متصل شده و ارتباطات جاده ای و ریلی بین چابهار و مرز افغانستان را پوشش می دهند

توافق دو جانبه بین ایران و هندوستان حق توسعه دو اسکله بندر شهید بهشتی چابهار را به هنوستان داده و اجازه اداره این دو اسکله را به مدت ۱۰ سال به شرکت اینین پورتس گلوبال، که سرمایه گذاری مشترک بین تراست بندر جواهرلعل نهرو و تراست بندرکاندلا است، با مشارکت شرکت آریا بنادر ایرانیان می دهد. شرکت اینین پورتس گلوبال قصد دارد تا در نهایت ۲۵۰۰۰۰ واحد کانتینر در سال را اداره کند

این اسکله ها با هزینه ۸۵ میلیون دلار در طول ۱۸ ماه ساخته شده و بر اساس این توافق نامه، شرکت هندی پورت گلوبال یک ترمینال کانتینری به طول ۶۴۰ متر را نوسازی  و یک ترمینال کانتینری به طول ۶۰۰ متررا در بندر شهید بهشتی بازسازی می کند. ایندین پورتس گلوبال با نصب چهار گنتری کرین (جرثقیل دروازه ای روی ریل)، شانزده ترانس تینر(جرثقیل دروازه ای چرخ لاستیکی)، دو ریچ استکر، دو هندلر کانتینر خالی و شش جرثقیل بندری متحرک، زیرساخت های جانبی را مدرن می کند. پس از اتمام کارهای به روزرسانی که در توافق نامه ۱۳۹۵ دیده شده است، ظرفیت چابهار از ظرفیت فعلی ۲/۵ میلیون تن به ۸ میلیون تن افزایش می یابد

این سرمایه، با  ایجاد خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری از طریق بانک اگزیم در اختیار ایران قرار داده می شود. هندوستان همچنین پیشنهاد كرده است كه ۴۰۰ میلیون دلار فولاد برای ساخت یك راه آهن بین چابهار و زاهدان تأمین كند. تعهدات هند در قبال زیرساخت های ایران بر اساس دوازده توافق نامه امضا شده در ۱۳۹۵ می تواند مجموعاً بالغ بر ۶۳۵ میلیون دلارشود

افغانستان تقریباً هیچ راه آهن فعال ندارد، جایی که کمتر از ۲۴ کیلومتر مسیرریلی در کل کشور وجود دارد. بخش افغانستانی راه آهن خواف-هرات که با مشارکت ایران ساخته شده شامل ۱۱۴ کیلومتر مسیر است که فصل جدیدی را در حمل و نقل داخلی و مسافر باز می کند. این خط راه آهن، هزینه حمل و نقل کالا در سراسر منطقه را به کسری از حمل و نقل جاده ای کاهش می دهد

این خط آهن به چابهار در جنوب شرقی ایران کشیده خواهد شد و تجارت افغانستان را تقویت کرده و بخش معدنی افغانستان را ازحالت رها شده به مرحله بهره برداری می رساند تا از میلیاردها دلار ذخایر معدنی استفاده نشده بهره برداری شود

منابع 

ویکی پدیا

اتاق بازرگانی ، صنایع ، معادن و کشاورزی ایران